Przyjmując publikację Manifestów za punkt początkowy "historyczności" nie chcę tu bynajmniej negować jakkolwiek rozumianej ciągłości dla wcześniejszych przejawów Różo-Krzyża - tak w warstwie personalnej (gdzie kolejne pokolenia Adeptów następowały po sobie), jak i w warstwie ideowej (czyli tradycji ezoterycznej, która przejawiła się w końcu w symbolu Różo-Krzyża). Mam też świadomość, że historię ruchu różokrzyżowego ciężko rozpatrywać w oderwaniu od historii innych tajnych stowarzyszeń, chociażby masonerii, z którą Różo-Krzyż jest również spleciony. Chcę tu tylko ograniczyć się do tych organizacji, które jawnie i wyraźnie odwołują się do symbolu Różo-Krzyża przedstawionego w Manifestach.

Orden des Gold- und Rosenkreutz

Niewątpliwie pierwszą organizacją o jakiej wiemy odwołującą się do Różo-Krzyża była organizacja założona w 1750 pod nazwą Zakon Złotego i Różanego Krzyża. Organizacja ta zajmowała się alchemią i magią a w swych szeregach miała m.in. króla Wilhelma II. 

Zakon podzielony był na dziewięć stopni:

• I - Juniorus
• II - Theoricus
• III - Practicus
• IV -Philosophus
• V - Adeptus Minor
• VI - Adeptus Major
• VII - Adeptus Exemptus
• VIII - Magister
• IX - Magus

W latach siedemdziesiątych XVII wieku Zakon miał oddziały w Berlinie, Hamburgu, Frankfurcie nad Menem, Regensburgu, Monachium, a także w Wiedniu, Pradze, Polsce, na Węgrzech i w Rosji.

Po śmierci króla Wilhelma II Zakon powoli zanikł.

Różokrzyżowe organizacje w Anglii

W 1865 roku powstała kolejna organizacja - Societas Rosicruciana in Anglia. Bazowała ona na strukturze Zakony Złotego i Różanego Krzyża, choć stopnie były dodatkowo podzielone:

1. Pierwszy Zakon
   • I - Zelator
   • II - Theoricus
   • III - Practicus
   • IV - Filozofia
2. Drugi Zakon
   • V - Adeptus Minor
   • VI - Adeptus Major
   • VII - Adeptus Exemptus
3. Trzeci Zakon.
   • VIII - Magister
   • IX - Mag

W 1888 r. Trzech członków SRIA utworzyło Hermetyczny Zakon Złotego Brzasku, który usunął ograniczenie członkostwa, umożliwiając przyłączenie się niechrześcijan, nie-masonów i kobiet. Zakon ten miał ogromny wpływ na odrodzenie okultystyczne w XX wieku.

Różokrzyżowcy we Francji

W tym samym czasie, co w Anglii, pojawiły się organizacje Różokrzyżowe we Fancji. Pierwsza była Ordre Kabbalistique de la Rose-Croix - zakon założony w 1888 r. przez Marquisa Stanislasa de Guaita. Warto zaznaczyć, że w tym samym roku postaje Zakon Martynistyczny.

Stanislas de Guaita sam siebie określał jako zagorzałego satanistę, co wywołało konflikt z Joséphin Péladanem, który założył w 1892 roku własną organizację, Ordre de la Rose-Croix Catholique (Ordre de la Rose Croix Catholique et Esthétique du Temple et du Graal). Péladan był chrześcijańskim mistykiem i miał nadzieję, że nowy Zakon stworzy symbiozę Różo-Krzyża i Kościoła Katolickiego. Zakon zajmował się głównie działalnością artystyczną - zorganizował m.in. kilka wystaw, w tak zwanym Salon de la Rose-Croix. Pierwszy Salon funkcjonował od 10 marca do 10 kwietnia 1892 roku i brało w nim udział 60 artystów i pisarzy, w tym Fernand Khnopff, Jean Delville, Ferdinand Hodler, Rodo i Erik Satie. Salon wywarł spory wpływ kulturowy na francuski estetyzm.

14 maja 1890 r. Péladan w imieniu Różokrzyżowców wystąpił oficjalnie do arcybiskupa Paryża o akceptację jego działalności. Po jego śmierci w 1918 roku zakon kontynuował działalności w zmodyfikowanej formie prowadzony przez Emila Dantinne (Sar Hiéronymous). Dantinne był również członkiem europejskiej Antique Arcanæ Ordinis Rosæ Rubeæ et Aureæ Crucis (AAORRAC lub OARC).

Magia seksualna

Paschal Beverly Randolph (1825-1875) w 1859 nazwał sam siebie "Różokrzyżowcem", choć miał na myśli przede wszystkim własny system magiczny, bez elementów alchemicznych. Jego badania europejskiej tradycji okultystycznej doprowadził do powstania Fraternity Rosae Crucis. Randolph miał wielki wpływ na magiczne środowiska w XX wieku, w szczególności na Ordo Templi Orientis. O.T.O. to organizacja założona w 1903 r. przez Karla Kellnera, Heinricha Kleina i Franza Hartmanna. Według oświadczeń Theodora Reussa OTO była zewnętrzną fasadą różokrzyżowców w ówczesnej Europie.

Organizacje w XX wieku

Rudolf Steiner uważał się za różokrzyżowca i rozwinął własną wersję ezoteryzmu chrześcijańskiego Różo-Krzyża pod nazwą Antropozofia. Steiner był uważany przez przyjaciół za reinkarnację Christiana Rosencreutza.

Rosicrucian Fellowship została założona w 1909 roku przez Louisa Carl Fredrik Grasshoff (występował pod pseudonimem Max Heindel). W 1907 Heindel udał się do Niemiec, gdzie uczestniczył w kursach i wykładach Rudolfa Steinera. Razem z Paulą Hiibbe-Schleiden został zainicjowany w masonerii Steiner. Wbrew woli Steinera opublikował część jego nauk przekazywanych w Mysteria Mystica Aeterna.

Fraternitas Rosae Crucis (FRC) zostało założone w 1910 roku przez Reubena Swinburne Clymera (1878-1966). Clymer poświęcił całe książki zwalczaniu innych grup różokrzyżowców, uważając za głównego rywala AMORC. Clymer uważał się za prawowitego następcę seksualnego maga Paschala Beverly'ego Randolpha.

Antiquus Mysticus Ordo Rosæ Crucis (AMORC) założony został w lutym 1915 roku przez Harvey Spencera Lewisa. Niemieckojęzyczna filia AMORC oficjalnie rozpoczęła działalność w 1952 roku. Pierwszym niemieckim mistrzem AMORC został Martin Erler, który opuścił AMORC w 1954 r. z powodu nieporozumień i założył w 1956 r. Ordo Rosae Aurea (ORA).

Fraternitas Rosicruciana Antiqua (FRA) założony został w 1920 roku przez Arnoldo Krumm-Hellera. FRA wyrosło na największą różokrzyżową organizację w świecie hiszpańskojęzycznym. Po śmierci Krumm'a-Hellera w 1949 r. FRA rozpadła się na liczne konkurujące gałęzie. Krumm-Heller i FRA odegrali ważną rolę w tworzeniu ruchu gnostycznego i Kościoła gnostycznego.

Konstruktorzy Adytum (BOTA) została założona w 1922 roku przez Paula Fostera Case i jest następcą Hermetycznego Zakon Złotego Brzasku. BOTA rozumie Różo-Krzyż jako system samo-inicjacji.

Fraternity of the Inner Light  podobnie jak BOTA jest spadkobiercą Złotego Brzasku. Utworzone został na przełomie 1927/28 przez Dion Fortune, a w 1939 roku przekształcone w Towarzystwo Wewnętrznego Światła i istnieje do dziś. Organizacja była źródłem dla Sług Światła (S.O.L.), założonego przez WE Butlera, a dziś kierowanego przez Dolores Ashcroft-Nowicki.

Antiquus Arcanus Ordo Rosae Rubeae Aureae Crucis (AAORRAC) założona przez Hansa Wolffa najpierw pod nazwą Fraternitatis Rosa Crucis Austriae.  Członkowie zajmują się badaniem i porównaniem wszystkich systemów magicznych. AAORRAC jednak ostro odcina się od "czarnej magii" i wulgarnego spirytyzmu.

Lectorium Rosicrucianum założona została przez Jana van Rijckenborgha i Catharose de Petri. LR jest przedstawicielem tak zwanego gnostyckiego różokrzyża i uważa się za następcę średniowiecznego ruchu religijnego katarów. Celem LR jest transmutacja, tj. strukturalna odnowa ducha, duszy i ciała, opisana w Ewangeliach jako odrodzenie z Wody i Ducha. W tym procesie interakcja wewnątrz grupy odgrywa podstawową rolę.

Antiquus Ordo Rosicrucianis (AOR) jest jedną z najmłodszych organizacji różokrzyżowych. Zakon twierdzi, że został założony w latach 90. przez "wysokich inicjatorów" z grupy następców FUDOSI Cercle d'Alexandrie, jednak dopiero od marca 2006 r. można znaleźć jakieś ślady działalności. AOR różni się od większości innych grup mieniących się różokrzyżowymi reklamując swoje metody jako dające natychmiastowe zaspokojenie potrzeb.

Różnice i powiązania Zakonów

Widać wyraźnie z powyższego zestawienia, że mimo związków pomiędzy organizacjami ciężko mówić o jednolitości całego ruchu. Motywem przewodnim wydaje się być możliwość zmiany - środowiska zewnętrznego lub samego członka tej organizacji. Praca nad rozwojem osobistym, kiedyś traktowana jako symboliczne poszukiwanie kamienia filozoficznego, przeplata się z działalnością społeczną i artystyczną.

Jednocześnie można zauważyć wielką różnicę w oferowanych metodach pracy nad tą przemianą: od magicznych (z magią seksualną włącznie), poprzez teurgiczne, aż po psychiczne, społeczne i religijne. Widać też, że większość z tych organizacji ewoluuje zatracając stopniowo swój oryginalny charakter.

Ta różnorodność, jak i następujące zmian świadczy również o tym, że praca nad pełnym wyrażeniem idei Różo-Krzyża nie została jeszcze zakończona.