Niniejsze rozważania to oczywiście ciąg dalszy wcześniejszego artykułu na temat "jak wybrać organizację ezoteryczną?" W dalszym ciągu opieram się na artykule Nicka Farrella, który w zasadzie tłumaczę i nieco rozszerzam o osobistą perspektywę (czyli Zakon A.M.O.R.C.). Kiedy sam poszukiwałem organizacji różokrzyżowej wiedziałem jedynie, że chcę studiować różokrzyżowe nauki - nie miałem wtedy specjalnego wyboru. Miałem w zasadzie trzy możliwości i wybrałem tę, która najlepiej ze mną rezonowała. Jednak dziś, z perspektywy wielu lat własnych doświadczeń, potrafię docenić również wagę zasad wg których działa mój Zakon. Zasady te to właśnie struktura organizacyjna grupy. Różne jej rodzaje powodują różne problemy - np. struktura bardzo hierarchiczna może być trudna do zaakceptowania, gdy nie jesteś osobą potrafiącą się podporządkować. Oczywiście problemy (różnego rodzaju) mogą wystąpić w grupie o dowolnej strukturze. Każda bowiem ma swoje dobre i złe strony, a jeśli dołączysz do ezoterycznej grupy, powinieneś być świadomy tego, jakie one są. 

Grupy z silnym kierownikiem (Guru).

To pierwszy rodzaj struktury wyróżniony przez Nicka. Guru jest kimś, kto dzięki doświadczeniu i wiedzy staje się naturalnym przywódcą grupy. Guru jest nauczycielem i władcą grupy, a szeregowi członkowie grupy rywalizują o jego uwagę. Guru przekazuje zadania i zaszczyty zgodnie ze swoimi zachciankami. Z jednej strony guru daje grupie poczucie ciągłości i spójności nauczania (w tym sensie, że nauczanie pochodzi z jednego źródła), z drugiej może stać się postacią mesjanistyczną dla grupy. Jest to atrakcyjne dla studentów, którzy szukają w innych archetypu ojca lub matki, którego może brakowało w życiu. Jednak władza psuje - bo guru jest dyktatorem. Grupy oparte na guru są niebezpieczne również dla przywódcy, który mogą zacząć wierzyć, że jest bogiem na ziemi.

Historia zna wiele przypadków grup zbudowanych wokół postaci lidera. Niektóre są pozytywne - tu wymieniłbym np. antropozofie i Rudolfa Steinera. Ciężko jest mi znaleźć jakiś element, poza pewnego rodzaju ograniczeniem poglądów, który w przypadku antropozofii mógłbym uznać za negatywny. W sumie Zakon A.M.O.R.C. stworzony został przez podobnie charyzmatyczną postać - H.S. Lewisa. Wpływ Lewisa na członków nie był jednak tak bardzo osobisty i bezpośredni, jak w przypadku klasycznego guru.

Zapewne każdy słyszał jednak o przypadkach sekt, których działalność wyrządziła wielkie szkody, zarówno względem własnych członków, jak i całych społeczeństw. Trzeba być bardzo ostrożnym, gdy ma się do czynienia z grupą kierowaną przez guru.

Grupy demokratyczne

Niektóre grupy oparte na jednoosobowym przywództwie są świadome problemów tkwiących w systemie guru i starają się złagodzić moc swojego przywódcy, przeprowadzając coroczne wybory. Stanowiska kierownicze w organizacji określa głosowanie na dorocznym spotkaniu. Zaletą tego systemu jest zapewnienie członkom grupy pewnej kontroli nad tym, kto zarządza ich grupą. Oznacza to również, że liderzy, którzy osiągają słabe wyniki, mogą zostać wykluczeni. Każdy ma głos w prowadzeniu grupy i nic się nie dzieje bez błogosławieństwa większości. 

Ale demokracja - która w tym kontekście jest zasadniczo konkursem popularności - rzadko działa w ezoterycznej grupie, w której może być konieczne podejmowanie niepopularnych decyzji dotyczących członków grupy. Demokratyczna grupa może wpaść w gorzkie konflikty, chyba że wyłoni się silny przywódca, który całkowicie rozumie "wolę ludu".

Grupy kapłanów i kapłanek

Niektóre wiccańskie koweny działają z założenia pod kierownictwem kapłana i kapłanki. Teoretycznie jedna osoba może złagodzić moc drugiej. Jeśli jeden przywódca usiłuje narzucić swoją wolę wbrew członkom grupy, to mogą oni zwrócić się do drugiego, aby uzyskać drugą opinię. Jeśli kapłan i kapłanka się nie zgadzają, mogą skutecznie się zneutralizować, a w rezultacie podejmowanie decyzji jest wstrzymane lub nawet całkowicie przerwane. Dodatkowo kapłan i kapłanka często są w osobistym lub magicznym związku, który sprowadza się do tego samego. Z tego powodu osobiste spory i argumenty krajowe mogą wpływać na ich skuteczność w prowadzeniu grupy. 

Inny przypadek to sytuacja, gdy aktywność organizacji wymaga wykształcenia specyficznej grupy ludzi - zazwyczaj powstaje wtedy swego rodzaju "kasta" kapłańska. To nie musi oznaczać nic złego, bo przy większych liczebnie organizacjach istnienie takiej elity nadającej ton usprawnia funkcjonowanie całości. Oczywiście może to nieść ze sobą pewne napięcia zwłaszcza, gdy ograniczany jest sztucznie dostęp do tej "grupy trzymającej władzę".

Okrągły Stół

W tej strukturze przywódca jest jedynie tytularną figurą "króla" lub "królowej". Taka osoba jest zwykle najbardziej doświadczonym członkiem grupy lub najbardziej naturalnym nauczycielem. Ten przywódca ma ostatnie zdanie we wszystkim, ale oczekuje się, że będzie rządził zgodnie z konsensem całej grupy. Struktura Okrągłego Stołu ma tę zaletę, że członkowie grupy uważają, że mają wpływ na większość decyzji. Komunikacja jest zwykle dobra, ponieważ król lub królowa jest często wzywany do uzasadnienia swojej decyzji wobec grupy.

Ale aby ta struktura działała skutecznie, król lub królowa musi posiadać umiejętności zarządzania ludźmi i musi być w stanie zorganizować konsensus. Wielu nauczycieli lub liderów uważa to za trudne, ponieważ umiejętności przewodniczącego mogą nie być dla nich tak naturalne. Dodatkowo król lub królowa mogą nadal chcieć kierować grupą jak guru lub dyktator i odrzucić spotkania Okrągłego Stołu jako potwierdzenie podjętych już decyzji. 

Struktura przywództwa Złotego Świtu

Teoretycznie grupy Złotego Świtu mają trzech wodzów. Wszystkie trzy funkcje (Nauczyciel, Administrator oraz Imperator) są początkowo wyznaczane przez zewnętrzną, lub nadrzędną organizację. Wszystkie trzy mają jednakową moc. Decyzje wewnątrz grupy podejmowane są szybko, ponieważ każdy z szefów ma kontrolę nad swoim obszarem specjalizacji. 

Jeśli wszyscy trzej wodzowie są silni, niemożliwe jest posiadanie całkowitej kontroli. Kiedy władza jest zrównoważona, jeden wódz może zostać zwolniony przez pozostałych dwóch, jeśli stanie się w jakiś sposób niezdolny do sprawowania swej funkcji. Ale jeśli jeden wódz jest o wiele silniejszy niż dwaj pozostali, system ten zasadniczo powraca do struktury z guru, w którym inni wodzowie sprawują władzę tylko tytularną. 

Jak wygląda struktura Zakonu A.M.O.R.C.?

W zasadzie polski oddział Zakonu A.M.O.R.C. w czasach gdy do niego przystępowałem miał strukturę demokratyczną (było to stowarzyszenie), ale z racji tego, że polskiego "szefa" zatwierdzała jednak "centrala" to jednak nie do końca się to sprawdzało. Konflikt pomiędzy wymaganiami prawnymi co do działania stowarzyszenia, w których wszystko z mocy polskiego prawa podlega demokratycznym regułom, a realiami zakonu sprawił, że stowarzyszenie zostało przekształcone w fundację. Obecnie demokracja ma się dobrze na poziomie struktur terenowych, które same organizują swoją codzienną aktywność, a działania "władz" obejmują przede wszystkim koordynację działalności na poziomie krajowym. W obszarze wpływania na struktury lokalne w praktyce ogranicza się to do kwestii rytualnych i merytorycznej wiedzy przekazywanej w Zakonie.

W Zakonie A.M.O.R.C. istnieją funkcje:

• "centralnego szefa" oraz;
• oficerów prowadzących rytuał.

Dodatkowo dla bieżących potrzeb osoba kierująca strukturą dobiera sobie pomocników - formalnie nazywanych doradcami. W naturalny więc sposób wykształca się struktura "kastowa" z dwupoziomową elitą, która jednak wewnętrznie funkcjonuje na zasadzie Okrągłego Stołu. Nie jest to formalnie narzucone i zapewnie wygląda nieco odmiennie w różnych miejscach na świecie, ale ogólnie można przyjąć, że członkowie dzielą się na tych, którzy tylko konsumują treści dostarczane przez Zakon oraz tych, którzy chcą się angażować aktywnie i poświęcają swój czas na służbę innym jako oficerowie, przez co mają wpływ na funkcjonowanie Zakonu.

Oczywiście ten opis działania Zakonu A.M.O.R.C. odnosi się do struktur lokalnych i warunków tam panujących. Na poziomie światowym wygląda to jednak bardzo podobnie - Imperator kierujący całym Zakonem wspierany jest przez Wielkich Mistrzów organizmów krajowych, którzy razem tworzą własny Okrągły Stół.